تیروئید پرکار گاهی اوقات مانند سایر مشکلات و بیماری ها به نظر می رسد که این موضوع می تواند تشخیص را سخت کند.
بیماری های مربوط به غده ی تیروئید
بیماری‌های مربوط به غده تیروئید شامل مجموعه اختلالاتی است که غده تیروئید را در بدن تحت تأثیر قرار می‌دهد. غده تیروئید یک غده داخلی و درون ریز است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده مسئول تولید هورمون‌های تیروئید است که نقش مهمی در کنترل فعالیت‌های متابولیک بدن ایفا می‌کند.
بیماری‌های مربوط به غده تیروئید شامل موارد زیر می باشند:
1. هیپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید): در این حالت، غده تیروئید کمترین میزان هورمون تیروئید را تولید می‌کند یا آن را به میزان کافی به بدن عرضه نمی‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به علائمی مانند خستگی، کاهش انرژی، افزایش وزن، سرماخوردگی، افسردگی و مشکلات در تمرکز شود.
2. هیپرتیروئیدیسم (زیادکاری تیروئید): در این حالت، غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید یا عرضه می‌کند. این مسئله می‌تواند باعث ایجاد علائمی مانند اضطراب، تپش قلب، لاغری، عرق‌کردن بیش از حد، تغییرات در خواب و لرزش بدن شود.
3. گواتر: این حالت زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از حد بزرگ می‌شود. گواتر ممکن است به صورت یک توده بزرگ در ناحیه گردن مشخص شود. علت ایجاد گواتر می تواند شامل کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید یا عوامل دیگری مانند کمبود ید در بدن باشد.
4. سرطان تیروئید: در برخی موارد، توده‌های خطرناک یا سرطان در غده تیروئید تشکیل می‌شود. این نوع سرطان ممکن است به صورت بدخیم باشد.
علائم تیروئید پرکار
علایم هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1. اضطراب و عصبانیت
2. افزایش تپش قلب و ضربان قلب
3. لرزش بدن (بخصوص در دست‌ها و پاها)
4. تعریق بیش از حد
5. خستگی و ضعف عمومی
6. کاهش وزن
7. عدم تحمل گرما
8. اختلال در خواب (مشکل در خوابیدن، بیداری زودرس، بی خوابی)
9. اختلالات گوارشی (افزایش رفلکس معده، تحریک روده ها، اسهال)
10. خشکی در پوست و مو
11. تغییرات در دوره قاعدگی (نامنظمی در دوره‌های قاعدگی یا قاعدگی بسیار سنگین)
12. افزایش حساسیت به گرما و سرما
13. عدم تحمل فیزیکی و افزایش احساس خستگی در پاسخ به فعالیت‌های روزمره
14. تغییرات در شکل و سایز چشم‌ها (مانند چشمان برجسته یا احتمالاً پفکی شدن پلک‌ها)
15. افزایش اضطراب و افسردگی
16. اختلال در تمرکز و حافظه
17. لرزش صدا در گفتار
18. افزایش سرگیجه و سردرد
19. تغییرات در سطح کلسترول خون (افزایش کلسترول)
20. تورم و ادم در قسمت‌های مختلف بدن (بخصوص صورت و پاها)
عواملی ایجاد پرکاری تیروئید
چندین عامل می‌توانند در ایجاد هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید نقش داشته باشند. برخی از عوامل مهم عبارتند از:
1. بیماری گریوز (GRAVES): این بیماری یک نوع اختلال خود ایمنی است که به طور خاص تیروئید را هدف قرار می‌دهد و باعث افزایش فعالیت تیروئید می‌شود.
2. عفونت‌های تیروئید: عفونت‌های باکتریایی و ویروسی در تیروئید می‌توانند باعث التهاب و ایجاد پرکاری موقت در تیروئید شوند.
3. آدنوم سمی (Toxic adenoma): در این حالت، یک توده یا آدنوم خوش‌خیم در تیروئید شکل می‌گیرد و به طور مستقل هورمون تیروئید تولید می‌کند.
4. گواتر سمی (Diffuse toxic goiter): در این حالت، تیروئید به طور یکنواخت بزرگ شده و فعالیت بیش از حد دارد، که معمولا به علت اختلال در سیستم ایمنی بدن است.
5. داروها: استفاده از برخی داروها مانند آمیودارون (Amiodarone)، لیتیوم (Lithium) و برخی داروهای ضدتیروئید (Anti thyroid drugs) می‌تواند باعث ایجاد هیپرتیروئیدیسم یا تیروئید پرکار شود.
6. بارداری: برخی زنان در طول بارداری ممکن است با مشکلات تیروئیدی مواجه شوند، از جمله تیروئید پرکار. این مشکل ممکن است به علت تغییرات هورمونی در دوران بارداری رخ دهد.
7. تغییرات در سیستم ایمنی بدن: برخی اختلالات ایمنی مانند التهاب تیروئید (Thyroiditis) و بعضی از بیماری‌های خودایمنی می‌توانند هیپرتیروئیدیسم را ایجاد کنند.
روش های تشخیص تیروئید پرکار
1. آزمایش خون TSH (هورمون محرک تیروئید): این آزمایش بررسی سطح هورمون TSH در خون است. در پرکاری تیروئید ، سطح TSH پایین می‌باشد، زیرا تیروئید به طور زیاد هورمون‌های تیروئید تولید می‌کند و مورد نیاز بدن به تحریک تیروئید از طریق TSH کاهش می‌یابد.
2. آزمایش‌های خون هورمون‌های تیروئید: این آزمایش‌ها شامل اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئیدی مانند T3 (تری‌ایودوتیرونین)، T4 (تیروکسین) و FT4 (تیروکسین آزاد) می‌شود. در تیروئید پرکار، سطح این هورمون‌ها بالا می‌باشد.
3. آزمایش‌های خون آنتی بادی های مخصوص: پزشک ممکن است بررسی آنتی‌تیروئید ضدتیروئید (Anti-thyroid antibodies) مانند آنتی‌تیروگلوبولین (Anti-thyroglobulin) و آنتی‌تیروپراکسیداز (Anti-thyroid peroxidase) را در نظر بگیرد. افزایش این آنتی بادی ها ممکن است نشانه بیماری‌های خودایمنی تیروئید باشد.
4. سونوگرافی تیروئید: این تست با استفاده از امواج فراصوتی تصاویری از تیروئید ایجاد می‌کند. سونوگرافی می‌تواند در تشخیص نوع و اندازه توده‌ها یا تغییرات ساختاری تیروئید مفید باشد.
5. سنجش رادیوایزوتوپ: در صورت لزوم، سنجش رادیوایزوتوپ مانند سنجش جذب ید فعال (Radioactive iodine uptake) و سنجش تصویربرداری تیروئید (Thyroid scintigraphy) می‌تواند استفاده شود تا نحوه عملکرد تیروئید و نوع آن را بررسی کند.
آیا رژیم غذایی خاصی برای کنترل پرکاری تیروئید وجود دارد؟
رژیم غذایی خاصی برای کنترل پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) وجود ندارد، اما تغذیه سالم و متعادل می‌تواند به بهبود عمومی و سلامتی کلی شما کمک کند. در زیر توصیه‌هایی برای رژیم غذایی در هیپرتیروئیدیسم ذکر شده است:
1. مصرف مواد غذایی با مقدار مناسب ید: تیروئید برای تولید هورمون‌های تیروئید به ید نیاز دارد. بنابراین، مصرف مواد غذایی غنی از ید مانند ماهی، میگو، جوانه‌های دریایی، نمک غنی شده با ید و آردهای تحت فرآوری با ید می‌تواند مفید باشد. با این حال، بررسی با پزشک خود در مورد نیاز شما به مکمل ید و محدودیت‌های مصرف آن الزامی است.
2. مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها: مواد غذایی مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، خرما، بادام و سیب‌زمینی شیرین، حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قوی هستند که ممکن است به کاهش التهاب و محافظت از بافت‌ها در تیروئید پرکار کمک کنند.
3. مصرف مواد غذایی کم گلوتن: برخی از افراد با پرکاری تیروئید ممکن است حساسیت هایی به گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو، جو دوسر و ذرت) داشته باشند. در این صورت، می‌توانید به گزینه‌های بدون گلوتن مانند برنج، کینوا، آفتابگردان، بذر گشنیز و غیره روی بیاورید.
4. مصرف مواد غذایی کم سدیم: در پرکاری تیروئید، ترشح هورمون‌های تیروئید افزایش می‌یابد و مصرف مواد غذایی حاوی سدیم بالا ممکن است علائم مشابهی نظیر تورم و فشار خون بالا را تشدید کند. بنابراین، توصیه می‌شود مصرف نمک را محدود کرده و غذاهای آماده و پرنمک را به حداقل برسانید.
روش های درمان پرکاری تیروئید
درمان هیپرتیروئیدیسم یا تیروئید پرکار بستگی به علت و شدت بیماری دارد. در زیر روش‌های معمول درمان این حالت ذکر شده است:
1. داروهای ضدتیروئید: این داروها به منظور کاهش تولید و افزایش عمر هورمون‌های تیروئید استفاده می‌شوند. برخی از داروهای معمول شامل متیمازول (Methimazole) و پروپیل‌تیوراسیل (Propylthiouracil) هستند. این داروها معمولاً در دوره‌ای از 6 تا 18 ماه مصرف می‌شوند.
2. رادیو تراپی: در این روش، یک دوز کمی از ید رادیواکتیو شده به بیمار تزریق می‌شود. ید رادیواکتیو به تیروئید می‌چسبد و باعث کاهش فعالیت تیروئید می‌شود. این روش به عنوان درمان دوم پس از داروهای ضدتیروئید استفاده می‌شود.
3. جراحی: در برخی موارد، جراحی برای خلاصی کامل یا بخشی از تیروئید ممکن است لازم باشد. این روش معمولاً در موارد شدید، توده‌های بدخیم تیروئید یا عدم پاسخ به درمان دارویی استفاده می‌شود.
4. بلوک کردن غدد تیروئید با روش ایزوتوپی: این روش شامل تزریق موادی مانند تیامازول (Thiamazole) به غده تیروئید است. این مواد باعث کاهش فعالیت تیروئید می‌شوند.
