سنگ کلیه و دردسر های آن

سنگ کلیه : تعاریف اولیه و بررسی کلی

سنگ کلیه رسوبات سختی که از مواد معدنی و نمک تشکیل شده اند و در داخل کلیه شما درست می شوند.

رژیم غذایی، اضافه وزن بدن، برخی از شرایط پزشکی و برخی مکمل ها و داروها از جمله علل متعدد ایجاد سنگ کلیه هستند. سنگ کلیه می تواند هر بخشی از دستگاه ادراری شما را تحت تأثیر قرار دهد . از کلیه ها گرفته تا مثانه. اغلب زمانی که ادرار غلیظ می شود، سنگ ایجاد می شود و به مواد معدنی اجازه می دهد تا متبلور شوند و به هم بچسبند.

دفع سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد، اما اگر سنگ ها به موقع تشخیص داده شوند، معمولاً آسیب دائمی ایجاد نمی کنند. بسته به شرایطتان، ممکن است برای دفع سنگ کلیه به چیزی جز مصرف داروهای مسکن و نوشیدن آب زیاد نیاز نداشته باشید. در موارد دیگر  به عنوان مثال، اگر سنگ ها در دستگاه ادراری قرار گیرند، با عفونت ادراری همراه هستند یا باعث ایجاد عوارض می شوند و ممکن است نیاز به جراحی باشد.

در صورت افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه، پزشک ممکن است درمان پیشگیرانه ای را برای کاهش خطر ابتلا به سنگ های کلیوی مکررا توصیه کند.

علائم ابتلا به سنگ کلیه

سنگ کلیه معمولاً تا زمانی که در داخل کلیه حرکت نکند یا به یکی از حالب ها نرود علائمی ایجاد نمی کند. حالب ها لوله هایی هستند که کلیه ها و مثانه را به هم متصل می کنند.

اگر سنگ کلیه در حالب ها گیر کند، ممکن است جریان ادرار را مسدود کند و باعث تورم کلیه و اسپاسم حالب شود که می تواند بسیار دردناک باشد. در این مرحله، ممکن است این علائم را تجربه کنید:

• درد شدید و تیز در پهلو ها و پشت و زیر دنده ها
• دردی که به پایین شکم و کشاله ران سرایت می کند
• دردی که به صورت موج می آید و شدت آن در نوسان است
• درد یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن

سایر علائم و نشانه ها یی که ممکن است دیده شود:

• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای
• ادرار کدر یا بدبو
• نیاز مداوم به ادرار کردن(تکرر ادرار)، دفع ادرار بیشتر از حد معمول یا ادرار کردن در مقادیر کم
• تهوع و استفراغ
• تب و لرز در صورت وجود عفونت

درد ناشی از سنگ کلیه به دلیل حرکت سنگ در دستگاه ادراری ممکن است تغییر کند به عنوان مثال، به مکان دیگری منتقل شود یا شدت آن افزایش یابد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد:

در صورت داشتن علائم و نشانه هایی که شما را نگران می کند، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.

اگر  این علائم را تجربه کردید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید:

• درد آنقدر شدید است که نمی توانید یک جا بنشینید یا موقعیتی راحت پیدا کنید
• درد همراه با تهوع و استفراغ
• درد همراه با تب و لرز
• خون در ادرار شما
• مشکل در دفع ادرار

عوامل ایجاد سنگ کلیه:

سنگ کلیه اغلب علت واضح و مشخصی ندارد، اگرچه عوامل متعددی ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
سنگ کلیه زمانی تشکیل می شود که ادرار شما حاوی مواد تشکیل دهنده کریستالی (مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک ) بیشتر از مایع موجود در ادرار باشد که می تواند غلیظ شود.

در عین حال، ادرار شما ممکن است فاقد موادی باشد که از چسبیدن کریستال ها به یکدیگر جلوگیری می کند و محیطی ایده آل برای تشکیل سنگ کلیه ایجاد کند.

انواع سنگ کلیه

دانستن نوع سنگ کلیه شما به تعیین علت آن کمک می کند و ممکن است سرنخ های بیشتری در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه ارائه دهد. در صورت امکان، سعی کنید در صورت دفع سنگ کلیه آن را نگهدارید تا بتوانید برای تجزیه و تحلیل نزد پزشک خود بیاورید.

انواع سنگ کلیه عبارتند از:

• سنگ های کلسیمی:

بیشتر سنگ‌های کلیه، سنگ‌های کلسیمی هستند که معمولاً به شکل اگزالات کلسیم هستند. اگزالات ماده ای است که روزانه توسط کبد ساخته می شود یا از رژیم غذایی شما جذب می شود. برخی از میوه ها و سبزیجات و همچنین آجیل و شکلات دارای محتوای اگزالات بالایی هستند.

برخی رژیمهای غذایی، دوزهای بالای ویتامین D، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیک می توانند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار افزایش دهند.

سنگ های کلسیمی ممکن است به شکل فسفات کلسیم نیز ایجاد شوند. این نوع سنگ در شرایط متابولیک، مانند اسیدوز توبولار کلیوی، بیشتر دیده می شود. همچنین ممکن است با داروهای خاصی که برای درمان میگرن یا تشنج استفاده می شوند، مانند توپیرامات (Topamax، Trokendi XR، Qudexy XR) مرتبط باشد.

• سنگ های استروویت:

سنگ های استروویت در پاسخ به عفونت دستگاه ادراری تشکیل می شوند. این سنگ ها می توانند گاهی اوقات با علائم کمی یا هشدار کمی به سرعت رشد کرده و بسیار بزرگ شوند.

• سنگ های اسید اوریک:

سنگ‌های اسید اوریک می‌توانند در افرادی که مایعات زیادب از دست میدهند مثل زمانی که فرد به دلیل اسهال مزمن یا سوء جذب مایعات زیادی از دست می‌دهد، افرادی که از رژیم غذایی پر پروتئین استفاده می‌کنند و افراد مبتلا به دیابت یا سندرم متابولیک تشکیل شوند. برخی عوامل ژنتیکی نیز ممکن است خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را افزایش دهند.

• سنگ سیستین:

این سنگ ها در افراد مبتلا به یک اختلال ارثی به نام سیستینوری تشکیل می شوند که باعث می شود کلیه ها مقدار زیادی اسید آمینه خاص را دفع کنند.

عوامل افزایش دهننده ی احتمال ابتلا:

عواملی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند عبارتند از:

• سابقه خانوادگی یا شخصی : اگر فردی در خانواده شما سنگ کلیه داشته است، احتمال ابتلا به سنگ نیز در شما بیشتر است. اگر قبلاً یک یا چند سنگ کلیه داشته اید، در معرض خطر ابتلا به سنگ دیگر هستید.

• کم آبی بدن : ننوشیدن آب کافی در روز می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم و خشک زندگی می کنند و کسانی که زیاد عرق می کنند ممکن است بیشتر از دیگران در معرض خطر باشند.

• رژیم های غذایی خاص : خوردن رژیم غذایی سرشار از پروتئین، سدیم (نمک) و قند ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد. این امر به ویژه در مورد رژیم غذایی با سدیم بالا صادق است. نمک زیاد در رژیم غذایی میزان کلسیمی را که کلیه ها باید فیلتر کنند افزایش می دهد و خطر ابتلا به سنگ کلیه را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.

• چاقی : شاخص توده بدنی بالا (BMI)، اندازه دور کمر بزرگ و افزایش وزن با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است.برای کاهش وزن  راحت کلیک کنید.

• بیماری های گوارشی و جراحی : جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می‌تواند باعث تغییراتی در فرآیند گوارش شود که بر جذب کلسیم و آب شما تأثیر می‌گذارد و مقدار مواد سنگ‌ساز را در ادرار افزایش می‌دهد.

• سایر شرایط پزشکی مانند اسیدوز توبولار کلیه، سیستینوری، هیپرپاراتیروئیدیسم و ​​عفونت های مکرر دستگاه ادراری نیز می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

• برخی مکمل ها و داروها، مانند ویتامین C، مکمل های غذایی، ملین ها (در صورت استفاده بیش از حد)، آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم، و داروهای خاصی که برای درمان میگرن یا افسردگی استفاده می شوند، می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

روش های تشخیصی :

تشخیص سنگ کلیه با تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری شروع می شود. پزشکان شما می خواهند اندازه و شکل دقیق سنگ کلیه را بدانند. این را می توان با یک سی تی اسکن با وضوح بالا از کلیه ها به سمت مثانه یا یک عکس اشعه ایکس به نام “اشعه ایکس KUB” (اشعه ایکس کلیه- حالب- مثانه) انجام داد که اندازه سنگ و محل دقیق سنگ را نشان می دهد. اشعه ایکس KUB اغلب توسط جراحان اورولوژی برای تعیین نوع روش درمان درخواست میشود.

سپس پزشک شما تصمیم خواهد گرفت که چگونه سنگ شما را درمان کند. سلامت کلیه های شما با آزمایش خون و آزمایش ادرار ارزیابی می شود همچنین سلامت کلی شما و اندازه و محل سنگ شما نیز در نظر گرفته می شود.

سنگ پس از خارج شدن از بدن شما آنالیز می شود و پزشک خون شما را از نظر کلسیم، فسفر و اسید اوریک آزمایش می کند. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که ادرار خود را به مدت 24 ساعت برای آزمایش کلسیم و اسید اوریک جمع آوری کنید.

درمان

درمان سنگ کلیه در کودکان و بزرگسالان مشابه است. ممکن است از شما خواسته شود که آب زیادی بنوشید. پزشکان سعی می کنند سنگ را بدون جراحی عبور دهند. همچنین ممکن است دارویی برای کمک به کاهش اسید ادرار خود دریافت کنید. اما اگر سنگ بیش از حد بزرگ باشد یا جریان ادرار را مسدود کند یا نشانه عفونت وجود داشته باشد باید بوسیله ی جراحی سنگ را خارج کرد.

سنگ شکنی موجی شوکی یک روش غیر تهاجمی است که از امواج صوتی پرانرژی برای خورد کردن سنگ ها به قطعاتی ریز تر استفاده می کند که به راحتی در ادرار دفع می شوند. در یورتروسکوپی (TUL)، یک آندوسکوپ (دوربین درون بین) از طریق مجرای ادراری برای پیدا کردن و یا از بین بردن سنگ وارد می شود. گاهی اوقات و البته به ندرت پزشکان از نفرولیتوتومی یا نفرولیتوتریپسی از راه پوست (PCNL) نیز استفاده می کنند.

منبع ۱          منبع ۲