کم کاری تیروئید چگونه درمان می شود؟

کم کاری تیروئید یک بیماری شایع است که در آن تیروئید به اندازه کافی هورمون های تیروئیدی را در جریان خون شما ترشح نمی کند.

غده ی تیروئید چیست و چه نقشی دارد؟

غده تیروئید یک غده بسیار مهم در سیستم غدد و متابولیسم بدن است که به صورت پروانه ای شکل (سپری شکل) در قسمت جلویی گردن و دقیقا زیر حنجره واقع شده است. این غده مسئول تولید هورمون‌های تیروئید است که نقش مهمی در تنظیم فعالیت سلول‌ها و سیستم سوخت‌وساز متابولیسم بدن دارند.

دو هورمون اصلی تیروئید عبارتند از تری‌ یودوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) که به صورت مستقیم توسط غده تیروئید تولید می‌شوند. این هورمون‌ها در سراسر بدن توزیع می‌شوند و بر تقویت فعالیت سلول‌ها، تنظیم سرعت متابولیسم، رشد عضلات، کنترل دما و سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند.

میزان هورمون های تیروئید در جریان خون توسط غده هیپوفیز که در مرکز جمجمه در زیر مغز و بالای ساقه ی مغز قرار دارد، کنترل می شود. هنگامی که غده هیپوفیز کمبود یا افزایش بیش از حد هورمون تیروئید را با کمک سنسورهای خود احساس کند، هورمون خود یعنی (هورمون محرک تیروئید یا TSH) را تنظیم می کند و آن را به تیروئید می فرستد تا مقادیر تولید و ترشح هورمون های تیروئیدی را متعادل کند.

اگر مقدار هورمون های تولید و ترشح شده ی تیروئید خیلی زیاد باشد (پرکاری تیروئید یا hyperthyroidism) و یا اگر این مقادیر خیلی کم باشد (کم کاری تیروئید یا hypothyroidism) گفته می شود.

عوامل ابتلا به کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) می‌تواند به دلیل چندین عامل باشد. در ادامه، برخی از عوامل شایع کم کاری تیروئید را ذکر می‌کنیم:

1. آسیب به غده تیروئید: آسیب‌های مختلفی مانند التهاب، عفونت، عمل جراحی در ناحیه گردن و دستکاری های نامنظم غده تیروئید می‌توانند منجر به کاهش تولید هورمون‌های تیروئید شوند.

2. آنتی‌بادی‌های سیستم دفاعی: در برخی از موارد، سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کند که به غده تیروئید حمله می‌کنند و باعث کاهش فعالیت تیروئید می‌شوند. این وضعیت و بیماری به عنوان کم کاری تیروئید خود ایمنی یا بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s thyroiditis) شناخته می‌شود.

3. عوامل مرتبط با سن: هیپوتیروئیدیسم معمولاً در افراد بالای 60 سال بیشتر رخ می‌دهد. این امر ممکن است به دلیل تغییرات طبیعی در غده تیروئید یا بروز مشکلات مرتبط با غده تیروئید در این سنین باشد.

4. عوامل ژنتیکی: برخی از افراد به دلیل وراثت ژن‌های خاص، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

5. عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی می‌توانند تأثیری در کاهش فعالیت غده ی تیروئید داشته باشند. به عنوان مثال، مصرف طولانی مدت داروهایی مانند لیتیوم، عوامل شیمیایی صنعتی، تغییرات مواد معدنی در آب آشامیدنی و شرایط تغذیه ناسالم می‌توانند عوامل محیطی باشند که ابتلا به هیپوتیروئیدیسم را تحریک می‌کنند.

علائم بیماری کم کاری تیروئید 

کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) می‌تواند به علائم و نشانه‌های متنوعی منجر شود. این علائم ممکن است به طور کلی در تمام بدن تأثیر بگذارند. در ادامه، برخی از علائم شایع کم کاری تیروئید را ذکر می‌کنیم:

1. خستگی و کاهش انرژی: افراد مبتلا به هیپوتیروئیدیسم ممکن است احساس خستگی و کاهش سطح انرژی بدن در طول روز را بیشتر احساس کنند.

2. افزایش وزن: افراد مبتلا به این بیماری ممکن است بدون تغییر در الگوی تغذیه و فعالیت بدنی، افزایش وزن بیش از حدی را تجربه کنند.

3.احساس سرماخوردگی: افراد مبتلا به هیپوتیروئیدیسم معمولاً احساس سرماخوردگی و حساسیت به سرما را بیشتر تجربه می‌کنند.

4. مشکلات روانی: افراد مبتلا ممکن است احساس افسردگی، اضطراب، عدم تمرکز و حافظه ضعیفی داشته باشند.

5. عدم تعادل هورمونی: کمبود در هورمون تیروئید می‌تواند عوارضی مانند عدم تناسب در دوره های قاعدگی، تنبلی و کم کاری تخمدان، کاهش نشاط جنسی و مشکلات مرتبط با نازایی در مردان را به همراه داشته باشد.

6. خشکی پوست و مو: پوست و موی ضعیف و خشک ممکن است یکی از نشانه‌های هیپوتیروئیدیسم باشد.

7. تورم و ورم در اندام ها: برخی از افراد ممکن است تورم و ادم در قسمت‌های مختلف بدن خود را تجربه کنند، به ویژه در ناحیه صورت و زیر چانه.

8. تغییرات در پالس و ضربان قلب: هیپوتیروئیدیسم می‌تواند منجر به کاهش ضربان قلب و ضعف عضله قلبی شود.

دیگر علائم:

احساس بی حسی و گزگز در دستان خود
داشتن یبوست
احساس درد در سراسر بدن (می تواند به دلیل ضعف عضلانی باشد)
داشتن سطح کلسترول خون بالاتر از حد طبیعی
تجربه کاهش میل جنسی
داشتن قاعدگی های مکرر
مشاهده تغییرات فیزیکی در صورت (از جمله افتادگی پلک و همچنین پف چشم و صورت).
تغییر در تون صدا
احساس فراموشی بیشتر

7 نشانه بروز حمله قلبی و راه های جلوگیری از آن

تاثیر داروهای ضد بارداری در کم کاری تیروئید

هنگامی که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنید، استروژن و پروژسترون داخل قرص ها می توانند به پروتئین های متصل شونده به تیروئید شما تأثیر بگذارند. اگر کم کاری تیروئید دارید، در حین استفاده از قرص های ضدبارداری، دوز داروهای شما باید افزایش یابد. هنگامی که مصرف قرص های ضد بارداری را متوقف کردید، دوز مصرفی دارو های برای درمان کم کاری تیروئید باید کاهش یابد.

کم کاری تیروئید و اختلال در نعوظ در آقایان

در برخی موارد، بین کم کاری تیروئید درمان نشده و اختلال نعوظ ارتباطی وجود دارد. هنگامی که کم کاری تیروئید شما به دلیل مشکلی در غده هیپوفیز ایجاد شود، می توانید سطح تستوسترون پایینی داشته باشید. درمان کم کاری تیروئید اگر مستقیماً ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد، اغلب می تواند به اختلال نعوظ منجر شود.

روش های تشخیص کم کاری تیروئید 

تشخیص کم کاری تیروئید بر اساس ارزیابی علائم بالینی، آزمایشات آزمایشگاهی و روش های تصویربرداری انجام می‌شود. درمان کم کاری تیروئید نیز شامل مصرف داروهای هورمون تیروئید و تغییرات در سبک زندگی است. در زیر به تشریح روش‌های تشخیص کم کاری تیروئید می‌پردازیم:

1. ارزیابی بالینی: پزشک با بررسی علائم و نشانه‌های موجود در بیمار، اولین گام تشخیص کم کاری تیروئید را انجام می‌دهد.

2. آزمایشات تیروئید: اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئید در خون، از جمله سطح TSH، T4 و T3، به منظور تشخیص صحیح و کامل استفاده می‌شود. نتایج آزمایشات تیروئید در کنار علائم بالینی و تاریخچه پزشکی، تصویر کامل‌تری از وضعیت تیروئید بیمار ارائه می‌دهد.

3. آزمایشهای تکمیلی: در برخی موارد، آزمایشهای دیگر از جمله اندازه‌گیری آنتی‌تیروئید آنتی‌بادی‌ها (برای بررسی هیپوتیروئیدیسم خود ایمنی) و سونوگرافی تیروئید (بررسی توده‌ها و نودل های غیرعادی) نیز ممکن است انجام شود.

انواع آزمایشات تشخیصی برای کم کاری تیروئید

برای تشخیص کم کاری تیروئید، پزشک معمولاً از طریق انجام آزمایشات آزمایشگاهی متعددی به بررسی سطح هورمون‌های تیروئید در خون می‌پردازد. در ادامه، چندین آزمایش معمول برای تشخیص هیپوتیروئیدیسم ذکر شده است:

1. اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئید: آزمایش سرمی TSH (هورمون محرک تیروئید) انجام می‌شود تا سطح این هورمون در خون سنجیده شود. در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید، سطح TSH معمولاً بالا و سطح هورمون‌های تیروئید (T4 و T3) پایین است.

2. اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئید: سطح T4 (تیروکسین) و T3 (تری‌ایودوتیرونین) در خون نیز ممکن است اندازه‌گیری شود. در کم کاری تیروئید، سطح این هورمون‌ها معمولاً کاهش می‌یابد.

3. آزمایشهای اضافی: در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشهای دیگری مانند اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها (مورد استفاده در بررسی هیپوتیروئیدیسم خود ایمنی) و آزمایشهای تصویربرداری مانند سونوگرافی تیروئید را در نظر بگیرد.

پیشگیری از ابتلا به هیپوتیروئیدیسم

کم کاری تیروئید قابل پیشگیری نیست. بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به عوارض و موارد شدید تر این بیماری مراقبت از علائم کم کاری تیروئید است. اگر هر یک از علائم این بیماری را تجربه کردید، بهترین کار این است که با پزشک خود صحبت کنید. کم کاری تیروئید اگر زود تشخیص داده شود و درمان را شروع کنید بسیار قابل کنترل است.

غذاهایی که می تواند به فرد مبتلا به کم کاری تیروئید کمک کند

بیشتر غذاها حاوی ید هستند، بنابراین لازم نیست نگران رژیم غذایی خود باشید. ید یک ماده معدنی است که به تیروئید شما در تولید هورمون کمک می کند. یک ایده این است که اگر سطوح پایینی از هورمون تیروئید دارید، خوردن غذاهای غنی از ید می تواند به افزایش سطح هورمون شما کمک کند. مطمئن ترین راه برای افزایش سطح هورمون شما، تجویز دارو توسط پزشک است. هیچ رژیم غذایی جدیدی را بدون صحبت با پزشک خود امتحان نکنید.

غذاهایی که ید بالایی دارند عبارتند از:

تخم مرغ
محصولات لبنی
گوشت، مرغ و غذاهای دریایی
جلبک دریایی خوراکی
نمک ید دار

آیا کم کاری تیروئید خود به خود برطرف می شود؟

در برخی موارد خفیف، ممکن است علائم کم کاری تیروئید نداشته باشید یا علائم با گذشت زمان از بین بروند. در موارد دیگر، علائم کم کاری تیروئید مدت کوتاهی پس از شروع درمان از بین خواهند رفت. برای افرادی که سطح هورمون های تیروئیدی آنها پایین است، کم کاری تیروئید یک بیماری مادام العمر است که باید با دارو در یک برنامه منظم کنترل شود.

درمان کم کاری تیروئید

هورمون تیروئید: در بیشتر موارد درمان کم کاری تیروئید، با مصرف داروهای هورمون تیروئید انجام می‌شود. معمولاً هورمون تیروکسین (T4) به صورت دارویی تجویز می‌شود. با مصرف این دارو، سطح هورمون تیروئید در بدن افزایش می‌یابد و علائم کم کاری تیروئید بهبود می‌یابد.

پیگیری منظم: بیماران با کم کاری تیروئید نیاز به پیگیری منظم دارند. پزشک ممکن است سطح هورمون تیروئید را بازبینی کرده و دوز دارو را تنظیم کند تا سطح مناسبی از هورمون در خون حفظ شود.

تغییرات در سبک زندگی: تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به بهبود وضعیت کم کاری تیروئید کمک کند. این موارد شامل مصرف مواد غذایی غنی از ید (مانند ماهی، جوانه‌های کلم و نمک دریا)، کاهش استرس، فعالیت بدنی منظم و خواب کافی است.

عدم درمان کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید می تواند به یک وضعیت پزشکی جدی و تهدید کننده زندگی تبدیل شود. اگر درمان نشوید، علائم شما می تواند شدیدتر شود و می تواند شامل موارد زیر باشد:

ایجاد مشکلات مرتبط با سلامت روان
داشتن مشکلات تنفسی
عدم توانایی در حفظ دمای طبیعی بدن
ایجاد مشکلات قلبی
ایجاد گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
همچنین می توانید به یک وضعیت پزشکی جدی به نام کما میکسدما (myxedema coma) مبتلا شوید. این اتفاق می تواند زمانی رخ بدهد که کم کاری تیروئید شدید شود و درمان نشود.

کم کاری تیروئید در بارداری

در بیشتر موارد، زنان مبتلا به کم کاری تیروئید در دوران بارداری به بیماری هاشیموتو مبتلا می شوند. این بیماری خودایمنی باعث می شود که سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله کند و به آن آسیب برساند. هنگامی که این اتفاق می افتد، تیروئید نمی تواند سطوح بالایی از هورمون های تیروئید را تولید و آزاد کند و کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد. افراد باردار مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است احساس خستگی زیادی کنند، در مواجهه با دمای سرد مشکل داشته باشند و گرفتگی عضلات را تجربه کنند.

هورمون های تیروئید برای رشد جنین مهم هستند. این هورمون ها به رشد مغز و سیستم عصبی کمک می کنند. اگر کم کاری تیروئید دارید، کنترل سطح تیروئید در دوران بارداری بسیار مهم است. اگر جنین در طول رشد هورمون تیروئید کافی دریافت نکند، ممکن است مغز به درستی رشد نکند و بعداً مشکلاتی به وجود بیاید. کم کاری تیروئید درمان نشده یا درمان ناکافی در دوران بارداری ممکن است منجر به عوارضی مانند سقط جنین یا زایمان زودرس منجر شود.

منبع