اکسیژن پس از تنفس، از طریق ریه‌ها وارد جریان خون می‌شود و مقدار آن در خون بسیار مهم است. بدن برای حفظ و ادامه دادن عملکرد صحیح خود به مقدار مشخصی اکسیژن نیاز دارد و ممکن است پایین بودن آن باعث عوارض جدی شود. بنابراین در این مطلب علائم پایین بودن اکسیژن خون و علت آن را بررسی می‌کنیم. پالس اکسیمتر به عنوان یکی از اعضای مهم در لیست تجهیزات آزمایشگاهی کمک شایان توجهی به کنترل اکسیژن خون می‌کند، همراهمان بمانید.
اکسیژن خون چیست و چرا تنظیم بودن آن اهمیت دارد؟
سطح اکسیژن خون، مقدار اکسیژن در حال گردش در خون است. اکسیژن برای زندگی ضروری است و بدن ما به مقدار مشخصی از آن نیاز دارد. این ماده هنگام تنفس از طریق بینی یا دهان به داخل بدن راه پیدا می‌کند و از راه ریه‌ها وارد جریان خون می‌شود، سپس، به سمت سلول‌های سراسر بدن می‌رود. بدن برای تولید انرژی به اکسیژن نیاز دارد.
شاید بپرسید چرا مقدار اکسیژن خون باید تنظیم باشد؟ باید بگوییم اگر میزان سطح اکسیژن کم باشد، عوارض جدی به‌همراه دارد و آسیب قابل‌توجهی به سیستم‌های اندام فردی، به‌ویژه مغز و قلب می‌زند. در نتیجه، پایین بودن اکسیژن خون نشان می‌دهد ریه‌ها یا سیستم گردش خون خوب کار نمی‌کنند.
نحوه اندازه‌گیری اکسیژن خون
به دو روش می‌توان اکسیژن خون را اندازه‌گیری کرد که متداول‌ترین آن‌ها از طریق آزمایش خون و استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر است. این دستگاه را از فروشنده‌های تجهیزات آزمایشگاهی می‌توانید تهیه کنید و از آن‌ها قیمت تب سنج دیجیتال یا دیگر دستگاه‌ها را نیز بپرسید. طبق گزارش‌هایی که انجام شده است، آزمایش خون اطلاعات بیشتری درباره سطح اکسیژن خون می‌دهد.
1. آزمایش خون
اگر علائم پایین بودن اکسیژن خون دارید و می‌خواهید سطح اکسیژن خون خود را بدانید، یکی از روش‌ها دادن آزمایشی به نام آزمایش گاز خون شریانی (ABG) است. این آزمایش سطح اکسیژن و دی اکسید کربن را در خون اندازه می‌گیرد و وجود اسید زیاد یا کم در آن را نشان می‌دهد.
2. استفاده از پالس اکسیمتر
از دیگر روش‌های اندازه‌گیری مقدار اکسیژن خون استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر است. این دستگاه از طریق گیره کوچکی که روی انگشت شصت یا پا قرار می‌گیرد، مقدار اکسیژن را اندازه می‌گیرد. قیمت پالس اکسیمتر بیمارستانی از چند صد هزار تومان تا چند میلیون تومان متغیر است.
پالس اکسیمتر علاوه‌بر اکسیژن خون، تعداد ضربان قلب شما را نیز مشخص می‌کند. این روش بسیار سریع است و نشان می‌دهد آیا سطح اکسیژن خون پایین است یا خیر.
مطالب مرتبط: ام اس چیست:هر آنچه که باید بدانید
ویژگی مثبت این دستگاه استفاده راحت از آن در خانه است و می‌توانید برای خرید آن به داروخانه‌ها و فروشگاه تجهیزات آزمایشگاهی مانند لیان آزما مراجعه کنید. شرکت لیان آزما یک وارد‌کننده تجهیزات آزمایشگاهی است که این محصولات را با قیمت و کیفیت مناسب در اختیار افراد قرار می‌دهد.
روش‌هایی برای متعادل شدن و بالا آمدن سطح اکسیژن خون
برای متعادل شدن و بالا آمدن سطح اکسیژن خون، سه روش وجود دارد؛
1. تنفس در هوای تازه
با باز‌کردن پنجره‌ها یا بیرون‌رفتن برای پیاده‌روی، میزان اکسیژنی که وارد بدن شما می‌شود سطح اکسیژن خون را بالا می‌برد.
2. ترک سیگار
اگر می‌خواهید دچار علائم پایین بودن اکسیژن خون نشوید، پیشنهاد می‌کنیم سیگار را ترک کنید. تنها 2 تا 3 هفته بعد از این کار، گردش خون بهبود پیدا می‌کند و پس از 1 تا 9 ماه تنگی نفس کم می‌شود. در نتیجه بدن اکسیژن خون بیشتری دریافت می‌کند.
3. تمرین‌های تنفسی
تمرین‌های تنفسی مانند نفس‌کشیدن با لب‌های جمع‌شده و نفس عمیق کشیدن با شکم، راه تنفسی را باز می‌کنند و اکسیژن بیشتری وارد خون می‌شود. با‌این‌حال اگر بیماری زمینه‌ای مانند ذات‌الریه یا مسمویت با مونوکسید کربن دارید، ممکن است درمان‌هایی که به آن‌ها اشاره کردیم، برای شما کارساز نباشند. همچنین در صورت داشتن علائم بیماری نارسایی تنفسی، حتما هرچه زودتر به نزدیک‌ترین بیمارستان مراجعه کنید.
علت پایین بودن اکسیژن خون
اگر سطح اکسیژن خون کمتر از حد طبیعی باشد، این عارضه هیپوکسمی نامیده می‌شود و نگران‌کننده است. چون هر چقدر مقدار اکسیژن خون کم باشد، احتمال بروز عوارض در بافت و اندام‌های بدن بیشتر می‌شود.
شرایط مختلف و محیط اطراف روی توانایی بدن برای داشتن سطح اکسیژن خون کافی اثر می‌گذارند. مواردی که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم متداول‌ترین دلایل کمبود اکسیژن خون هستند:
- بیماری‌های قلبی
- بیماری‌های ریوی مانند آسم، آمفیزم و برونشیت
- دارو‌های ضد درد قوی
- اختلال در تنفس در هنگام خواب (بیماری آپنه)
- التهاب یا زخم بافت ریه
- ارتفاعاتی که اکسیژن در هوا کمتر است.
- پنوموتوراکس (نشت هوا در فضای بین ریه و دیوار قفسه سینه)
- عفونت‌های ویروسی نظیر کرونا
- کم‌خونی
- فشار خون پایین
به‌طور کلی این دلایل ممکن است باعث شوند شما علائم پایین بودن اکسیژن خون را داشته باشید.
علائم پایین بودن اکسیژن خون
- سردرد
- تنگی نفس
- سرگیجه
- سرفه‌کردن
- خس خس سینه
- گیجی
- ضربان قلب تند
- رنگ مایل به آبی در پوست، ناخن‌ها و لب‌ها
پایین بودن اکسیژن خون چه خطراتی دارد؟
پایین بودن اکسیژن خون جزو مواردی است که باید به صورت مداوم بررسی شود؛ چرا که خطراتی در صورت پایین بودن اکسیژن خون اتفاق میافتد که قابل توجه است.
1. خستگی و تنگی تنفس
یکی از پیامد‌هایی که ممکن است کمبود اکسیژن خون داشته باشد، خستگی و تنگی نفس است. اگر بدن اکسیژن کافی دریافت نکند، نمی‌توانید ابتدایی‌ترین کار‌ها مانند حرکت کردن یا بالا‌رفتن از پله‌ها را انجام دهید و انجام آن‌ها طاقت‌فرسا خواهد بود.
2. اختلال شناختی
یکی دیگر از عوارض کمبود اکسیژن خون، تاثیر روی عملکرد شناختی است. کمبود اکسیژن خون در واقع روی مغز تاثیر می‌گذارد و باعث اختلال در حافظه و تصمیم‌گیری می‌شود.
اگر کسی دچار اختلال حافظه باشد، نمی‌تواند رویداد‌های اخیر را به یاد آورد و اطلاعات جدید را حفظ کند. همچنین اگر کسی دچار اختلال در تصمیم‌گیری شود، نمی‌تواند مسائل و مشکلات را حل کند و درباره بعضی امور تصمیم بگیرد.
جالب است بدانید طبق مطالعاتی که در سال 2018 در مجله بیماری آلزایمر منتشر شد، افرادی که در خواب وقفه تنفسی دارند، سه برابر افراد سالم در معرض ابتلا به بیماری آلزایمر هستند.
3. هایپرتنسیون ریوی (فشار خون ریوی)
متاسفانه اگر اکسیژن خون شما پایین باشد، فشار خون در شریان‌های ریوی افزایش پیدا می‌کند در نتیجه عملکرد قلب مختل می‌شود و گردش خون در سراسر بدن به مشکل برمی‌خورد. طبق گزارش‌هایی که انجام شده است اگر مقدار اکسیژن به شدت افت کند، باعث می‌شود دیوار‌ه‌های شریان‌های ریوی ضخیم و سفت شوند و در نتیجه فشار روی قلبتان افزایش می‌یابد.
از علائم این بیماری می‌توان به ضعف، مشکل در تنفس، ناراحتی قفسه سینه و سرگیجه اشاره کرد. توجه کنید که اگر برای درمان بیماری هایپرتنسیون اقدام نکنید، این بیماری به‌مرور زمان به قلب و ریه‌های شما آسیب جدی می‌زند.
4. سیستم ایمنی ضعیف
اگر سیستم ایمنی بخواهد به‌درستی عمل کند باید، منبع ثابتی از اکسیژن داشته باشد. گلبول‌های سفید بدون اکسیژن کافی، به‌طور موثر نمی‌توانند با میکروارگانیسم‌های خطرناک مبارزه کنند که ممکن است موجب اختلالات تنفسی مانند ذات‌الریه و برونشیت شوند. علاوه‌بر این، پایین بودن سطح اکسیژن خون به اندام‌هایی مانند کبد و طحال که در ایمنی بدن نقش کلیدی دارند، آسیب می‌زند.
5. آسیب به اندام‌های مهم
کاهش خون‌رسانی به اندام‌های مهم باعث می‌شود آن‌ها آسیب ببینند. اگر اندام‌های مهم ما مانند قلب و کلیه‌ها اکسیژن دریافت نکنند، به‌تدریج از کار می‌افتند. مثلا قلب اگر اکسیژن کافی در دسترس نداشته باشد، باید بیشتر کار کند که فشار بیشتری روی سیستم قلبی عروقی وارد می‌کند. اگر به کلیه‌ها اکسیژن کافی نرسد، نمی‌توانند خوب کار کنند. به‌همین علت، نارسایی مزمن کلیوی رخ می‌دهد.
سطوح مختلف اکسیژن خون
اگر متوجه علائم پایین بودن اکسیژن خون شده‌اید و می‌خواهید از این دستگاه استفاده کنید، مهم است که سطح نرمال اکسیژن خود را بدانید. بنابراین در جدول زیر این سطوح و تفسیر آن‌ها را آورده‌ایم:
| سطوح اکسیژن خون | تفسیر |
| 95 تا 100درصد | طبیعی |
| 91 تا 94درصد | ناکافی |
| زیر 91درصد | پایین |
| زیر 85درصد | خیلی کم |
| زیر 80درصد | بیماری هیپوکسمی شدید |
| زیر 67درصد | سیانوز (آب یا کبود‌شدن رنگ دست، پا و پوست) |
· سطح اکسیژن خون طبیعی
اگر اکسیژن خون شما بین 95 تا 100درصد باشد، طبیعی است و مشکلی ندارید.
· سطح ناکافی اکسیژن
سطح اشباع اکسیژن بین 91 تا 95درصد نسبتا خطرناک است و باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
· سطح پایین اکسیژن خون
سطح اکسیژن زیر 90درصد بسیار نگران‌کننده است و باید فورا مورد معالجه قرار بگیرید.
· سطح بسیار پایین اکسیژن خون
اگر اشباع اکسیژن به زیر 85درصد کاهش پیدا کند، ممکن است روی مغز اثر بگذارد، تغییرات بینایی رخ دهد و هوشیاری خود را از دست بدهید.
· هیپوکسمی شدید
زمانی که سطح اکسیژن خون به زیر 80درصد برسد، مغز، کبد و سایر اندام‌های حیاتی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
· سیانوز
سیانوز زمانی رخ می‌دهد که سطح اکسیژن به زیر 67درصد برسد، در این حالت رنگ پوست به آبی تغییر می‌کند.
· درمان سطح اکسیژن
بسته به علت کمبود اکسیژن خون، مصرف دارو یا سایر روش‌های درمانی می‌توانند به افزایش آن کمک کند. برای کمک به افزایش سطح اکسیژن، دکتر ممکن است از اکسیژن درمانی استفاده کند. براساس میزان شدت بیماری، این روش درمانی ممکن است مداوم یا فقط برای یک دوره باشد.
دستگاه‌های اکسیژن متفاوت هستند و اکسیژن اضافی را از طریق یک ماسک تنفسی یا لوله کوچک وارد بدن شما می‌کنند. یک نوع از این دستگاه‌ها قابل حمل است که می‌توانید از آن هنگام سفر، در خانه یا در بیمارستان استفاده کنید.
اگر کسی همراه با کمبود اکسیژن خون بیماری سندرم دیسترس تنفسی حاد داشته باشد، پزشکان از دستگاهی استفاده می‌کنند که شما با آن تنفس می‌کنید و به آن ونتیلاتور می‌گویند.
همان‌طور که اشاره کردیم، یکی از علت‌های کمبود اکسیژن خون که باعث پدیدار‌شدن علائم پایین بودن اکسیژن خون می‌شود، آنپه خواب است. به‌همین علت، پزشکان برای اینکه این مشکل باعث کاهش کمبود اکسیژن خون نشود، از دستگاهی به نام CPAP استفاده می‌کنند.
این دستگاه از یک ماسک، تسمه برای قرار دادن ماسک، لوله‌ای برای متصل کردن موتور به ماسک و موتوری برای دمیدن هوا به داخل لوله تشکیل شده است. با‌این‌حال، اگر از این دستگاه به‌درستی استفاده نکنید، ممکن است باعث گرفتگی بینی و خشکی دهان شود و حتی نشتی ماسک رخ دهد.
آیا استرس باعث کمبود اکسیژن خون می‌شود؟
بله. وقتی استرس می‌گیرید، تنفس شما سریع‌تر خواهد بود و ارسال اکسیژن به خون به‌خوبی انجام نمی‌شود. به‌همین علت دستگاه تنفسی شما بیش از حد واکنش نشان می‌دهد و باعث تنگی نفس می‌شود. اگر کسی مشکل ریوی نیز داشته باشد، برای او مشکل‌ساز خواهد شد.
سخن نهایی
اندام‌های حیاتی بدن با سطح مناسب اکسیژن خون موثر کار می‌کنند. پیشنهاد می‌کنیم اگر علائم پایین بودن اکسیژن خون دارید، آن را جدی بگیرید و هرچه زودتر اقدام کنید تا تبدیل به هیپوکسمی شدید نشود. با استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر می‌توانید سطح اکسیژن خود را اندازه بگیرید و هرچه زودتر برای درمان آن اقدام کنید. لیان به عنوان وارد کننده تجهیزات آزمایشگاهی میتواند بهترین گزینه شما برای خرید این محصول باشد.
