مراقبت از پروستات: نکاتی که هر مرد باید بداند

مراقبت از پروستات، عوامل خطر، بیماریها، درمان و هر آنچه باید درباره آن بدانید

پروستات یک غده کوچک به اندازه یک گردو است که بخشی از دستگاه تناسلی مردانه را تشکیل می‌دهد. این غده در زیر مثانه و در جلوی راست‌روده (رکتوم) قرار دارد و مجرای ادرار، که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت می‌کند، از میان آن عبور می‌کند. نقش اصلی پروستات تولید بخشی از مایع منی است که همراه با اسپرم از طریق انزال از بدن خارج می‌شود. مایع تولید شده توسط پروستات حاوی مواد مغذی و آنزیم‌هایی است که به حفظ و تغذیه اسپرم کمک می‌کنند.

در این مقاله به اطلاعاتی کلی درباره مراقب از پروستات، اندازه و حجم پروستات، عوامل خطر، بیماریها، درمان و بهترین غذاها برای سلامت پروستات اشاره می کنیم.

 

اندازه و حجم پروستات:

 

 

غده پروستات در مردان بالغ معمولاً به اندازه یک گردو است. وزن و حجم آن ممکن است کمی متغیر باشد، اما به طور معمول مشخصات زیر را دارد:

• وزن: پروستات سالم در مردان بالغ معمولاً بین 20 تا 30 گرم وزن دارد.
• حجم: حجم پروستات معمولاً بین 15 تا 25 سانتی‌متر مکعب است.

مواد ترشحی توسط پروستات

 

 

پروستات موادی را ترشح می‌کند که بخش مهمی از مایع منی را تشکیل می‌دهند. این مواد شامل موارد زیر هستند:

 

آنزیم‌ها: آنزیم‌هایی مانند پروستاتیک اسید فسفاتاز (PAP) و آنتی ژن اختصاصی پروستات(PSA)  که نقش مهمی در مایع کردن منی پس از انزال دارند.

 

 سیتریک اسید: یک ترکیب مهم که به تنظیم pH مایع منی کمک می‌کند.

 

روی (زینک): غلظت بالای روی در مایع منی به حفظ سلامت و تحرک اسپرم کمک می‌کند.

 

اسپرمین: ترکیبی که به تثبیت DNA اسپرم و بهبود حرکت و بقا آن کمک می‌کند.

 

لیزوزیم‌ها و مواد ضد باکتری: که نقش دفاعی دارند و به جلوگیری از عفونت در دستگاه تناسلی کمک می‌کنند.

 

فروکتوز: نوعی قند که انرژی لازم برای اسپرم‌ها را تامین می‌کند.

 

ترشحات پروستات در مجموع مایعی مغذی و محافظ برای اسپرم‌ها فراهم می‌کنند که در فرآیند باروری نقش حیاتی دارد.

 

انواع بافت پروستات

 

 

پروستات هتروژن:

– در پروستات هتروژن، بافت پروستات دارای تنوع و گوناگونی است. این به این معنی است که بافت‌های مختلف درون پروستات ممکن است دارای خواص و ساختارهای مختلفی باشند. به عبارت دیگر، در این وضعیت، بخش‌های مختلف پروستات ممکن است به نسبت یکدیگر متفاوت باشند.

– این وضعیت  عموماً به عنوان نتیجه‌ای از فرآیندهای مختلفی مانند التهاب، تورم، یا تغییرات زیرساختی در پروستات رخ می‌دهد.

 

پروستات هموژن:

– در پروستات هموژن، بافت پروستات به طور یکنواخت و یکسانی تشکیل شده است، به این معنی که تمام بخش‌های پروستات دارای ساختار و خواص مشابهی هستند.

– این وضعیت معمولاً به عنوان وضعیت طبیعی و سالم پروستات در نظر گرفته می‌شود.

 

بنابراین، اصطلاح پروستات هتروژن به وجود تنوع در ساختار بافتی پروستات اشاره دارد، در حالی که پروستات هموژن به وجود یکنواختی و یکسانی در ساختار بافتی پروستات اشاره دارد.

 

نقش پروستات در مردان

 

پروستات نقش‌های مهمی در سیستم تناسلی مردانه ایفا می‌کند که شامل موارد زیر است:

 

 

1. تولید مایع منی: پروستات بخشی از مایع منی را تولید می‌کند. این مایع حاوی آنزیم‌ها، پروتئین‌ها و مواد مغذی است که به محافظت و تغذیه اسپرم‌ها کمک می‌کند و محیط مناسبی برای بقای آنها فراهم می‌آورد.

 

2. کمک به انزال: در هنگام انزال، عضلات پروستات منقبض می‌شوند و مایع منی را به داخل مجرای ادرار می‌فرستند. این انقباضات همچنین به انسداد مجرای ادرار کمک می‌کنند تا ادرار و مایع منی همزمان از بدن خارج نشوند.

 

3. تنظیم pH مایع منی: ترشحات پروستات به تنظیم pH مایع منی کمک می‌کنند، که محیطی مناسب برای اسپرم‌ها را فراهم می‌سازد و از آنها در برابر اسیدیته محیط واژن محافظت می‌کند.

 

4. حمایت از حرکت اسپرم: ترکیبات موجود در مایع پروستات، مانند روی و اسپرمین، به بهبود حرکت و بقا اسپرم‌ها کمک می‌کنند و آنها را برای سفر طولانی به سوی تخمک آماده می‌کنند.

 

5. محافظت در برابر عفونت: پروستات حاوی مواد ضد باکتریایی است که به جلوگیری از عفونت‌های دستگاه تناسلی کمک می‌کنند.

 

این نقش‌ها باعث می‌شوند که پروستات برای عملکرد صحیح سیستم تناسلی و باروری مردان بسیار مهم باشد.

 

آیا پروستات در زنان هم وجود دارد؟

 

خیر، زنان غده پروستات ندارند. پروستات یک غده مخصوص به دستگاه تناسلی مردانه است. اما در زنان ساختاری مشابه به نام غدد اسکین (Skene’s glands) وجود دارد که در نزدیکی مجرای ادرار قرار دارد و گاهی اوقات به عنوان “پروستات زنانه” نامیده می‌شود. این غدد در تولید مایعاتی نقش دارند که به روانکاری مجرای ادرار کمک می‌کند و ممکن است در واکنش به تحریک جنسی نیز فعال شوند. با این حال، عملکرد و ساختار این غدد با پروستات مردان تفاوت دارد.

 

چرا سلامت پروستات برای هر مردی واجب است؟

 

 

سلامت پروستات برای هر مردی به دلایل زیر اهمیت دارد:

1- جلوگیری از مشکلات ناشی از بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH): افزایش اندازه پروستات می‌تواند به مشکلاتی مانند ادرار تراکمی، ناتوانی در شروع ادرار کردن، و ادرار رفتن مکرر در شب منجر شود. مراقبت از پروستات می‌تواند در کاهش این مشکلات کمک کند.

2- پیشگیری از التهابات پروستات: التهابات پروستات (پروستاتیت) می‌تواند باعث علایم ناراحت‌کننده‌ای مانند درد و سوزش در منطقه زیر شکم، تب، و عوارض ادراری شود. حفظ سلامت پروستات می‌تواند از وقوع این نوع التهابات جلوگیری کند.

3- تشخیص زودرسی سرطان پروستات: سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در مردان است. با توجه به اینکه بسیاری از مردان اولین علائم سرطان پروستات را ندارند، اهمیت معاینات و تست‌های منظم برای تشخیص زودرس و درمان موثر این بیماری بسیار بالاست.

4- حفظ عملکرد جنسی: مشکلات پروستات می‌توانند به شکلی مستقیم یا غیرمستقیم بر عملکرد جنسی تأثیر بگذارند. حفظ سلامت پروستات می‌تواند از این نظر نیز مفید باشد.

مشکلات و بیماری های رایج پروستات

 

 

مشکلات رایج پروستات شامل موارد زیر می‌شوند:

 

1- بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH): یکی از شایع ترین انواع بیماری های پروستات بزرگی خوش خیم پروستات است. این مشکل، که همچنین به عنوان ضخیم شدن پروستات شناخته می‌شود، به افزایش اندازه پروستات و تنگ شدن مجرای ادرار منجر می‌شود. علائم این بیماری شامل تکرر ادرار، ادرار کردن مکرر (شبانه)، دشواری در آغاز ادرار کردن، و احساس عدم تخلیه کامل مثانه است.

2- پروستاتیت: التهاب پروستات می‌تواند به صورت حاد یا مزمن باشد و علائمی مانند درد و سوزش در ناحیه زیر شکم، تب، درد در زمان ادرار کردن، و تکرر ادرار را ایجاد کند.

3- سرطان پروستات: این یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در مردان است. در مراحل ابتدایی، ممکن است سرطان پروستات علائم خاصی نداشته باشد، اما با گذشت زمان می‌تواند به علائمی مانند مشکلات ادراری، درد در منطقه زیر شکم، خون در ادرار یا منی، و ضعف یا درد در ناحیه کمر و ستون فقرات منجر شود.

4- آدنوکارسینوم پروستات: این یکی ازانواع نادر سرطان پروستات است که از غده‌های سلولی پروستاتی نشأت می‌گیرد.

5- اختلالات جنسی: مشکلات پروستات می‌توانند به عملکرد جنسی تأثیر بگذارند، از جمله اختلالات انتقال ادرار، درد و ناراحتی، و اختلالات ارگاسمیک.

6- خون در ادرار یا منی: این موضوع ممکن است ناشی از آسیب یا التهاب در پروستات باشد و نیازمند ارزیابی پزشکی است.

 

عوامل خطر آفرین برای ایجاد مشکلات پروستات

 

 

1.  سن: با پیر شدن، خطر ابتلا به مشکلات پروستات افزایش می‌یابد. بیشتر مشکلات پروستات، به ویژه بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) و سرطان پروستات، در مردان بالای سن ۵۰ سال شیوع بیشتری دارند.

 

2. تاریخچه خانوادگی: اگر پدر یا برادرهای شما سابقه ی سرطان پروستات را داشته‌اند، احتمال ابتلا به این بیماری برای شما بیشتر خواهد بود.

 

3. ژنتیک: برخی از ژن‌ها و عوامل ژنتیکی می‌توانند خطر ابتلا به مشکلات پروستات را افزایش دهند.

 

4. سبک زندگی: عواملی مانند نژاد، تغذیه، سطح فعالیت بدنی، و سایر عوامل سبک زندگی می‌توانند بر خطر ابتلا به مشکلات پروستات تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، مصرف زیاد چربی، مصرف الکل، عدم فعالیت بدنی، و چاقی ممکن است باعث افزایش احتمال ابتلا به بزرگی خوش‌خیم پروستات و سرطان پروستات شوند.

 

5. مصرف دخانیات: مصرف دخانیات، به ویژه سیگار، می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات پروستات را افزایش دهد.

 

6. مواد شیمیایی: تماس با مواد شیمیایی مضر مانند مواد رادیواکتیو، مواد شیمیایی در صنایع مختلف، یا مواد شیمیایی موجود در محصولات آرایشی و بهداشتی نیز می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات پروستات را افزایش دهد.

 

7. برخی بیماری‌های مزمن: برخی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، چاقی، و فشار خون بالا نیز ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به مشکلات پروستات شوند.

 

روش های تشخیص بیماری های مربوط به پروستات

 

 

روش‌های تشخیص بیماری‌های پروستات شامل موارد زیر می‌شوند:

 

1. آزمایشات خونی: اندازه‌گیری سطح PSA (پروتئین آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) در خون یکی از اولین مراحل تشخیص سرطان پروستات است. افزایش سطح PSA می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکلاتی مانند بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH)، التهاب پروستات، یا حتی سرطان پروستات باشد.

 

 

2. آزمایش ادرار: انجام آزمایش ادرار برای بررسی نشانه‌های التهاب یا عفونت در پروستات مفید است.

 

 

3. معاینه فیزیکی: معاینه از طریق رکتال (TR) که در آن پزشک با استفاده از انگشت خود پروستات را بررسی می‌کند. این معاینه می‌تواند به تشخیص بزرگی خوش‌خیم پروستات یا نشانه‌های دیگر مشکلات پروستات کمک کند.

 

 

4. سونوگرافی پروستات: این تصویربرداری با فراصوت ممکن است برای بررسی ابعاد و ساختار پروستات و همچنین تشخیص سرطان پروستات مورد استفاده قرار گیرد.

 

 

5. بیوپسی پروستات: اگر نتایج آزمایشات قبلی نشان دهنده وجود سرطان پروستات باشد، بیوپسی پروستات ممکن است برای بررسی بیشتر و تأیید تشخیص لازم باشد.
6.  آندوسکوپی پروستات: این روش شامل استفاده از یک دستگاه تصویربرداری (آندوسکوپ) برای بررسی داخل پروستات است و ممکن است در صورت نیاز برای تشخیص و درمان مشکلات پروستات انجام شود.

 

 

هریک از این روش‌ها ممکن است بر اساس علائم و شرایط فرد مورد استفاده قرار گیرد.

 

تشخیص صحیح و زودرس مشکلات پروستات از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا این اقدام می‌تواند به درمان موثرتر و بهبود پیش‌آگهی از بیماری‌های جدی مانند سرطان پروستات کمک کند.

 

بهترین غذاها برای سلامت پروستات

 

 

برای حفظ سلامت پروستات، مصرف غذاهایی که حاوی مواد مغذی مفید برای پروستات هستند، بسیار مهم است. برخی از بهترین غذاها برای سلامت پروستات عبارتند از:

 

• میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجاتی مانند هویج، کلم، بروکلی، گوجه فرنگی، هندوانه، خیار، و سبزیجات دیگر حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبرهای مفیدی هستند که به سلامت پروستات کمک می‌کنند.

 

• ماهی‌های چرب: ماهی‌هایی مانند سالمون، ماهی‌تون و ماهی‌های چرب دیگر حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که به سلامت پروستات کمک می‌کنند و می‌توانند در پیشگیری از سرطان پروستات مؤثر باشند.

 

• مغز ها و دانه های گیاهی: مصرف غنی مغزهای گیاهی مانند گردو، بادام، برنج قهوه‌ای، بذر کدو، و کشمش نیز به سلامت پروستات کمک می‌کند.

 

• گوشت ماهی: گوشت ماهی‌های آب شور مانند میگو و میگوی بومی حاوی روی و سلنیم هستند که به سلامت پروستات کمک می‌کنند.

 

• منابع پروتئینی سالم: مصرف منابع سالم پروتئینی مانند مرغ، مرغابی، تخم‌مرغ، و سویا می‌تواند به سلامت پروستات کمک کند.

 

• چای سبز: مصرف چای سبز که حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قویی مانند کاتچین هستند، می‌تواند به سلامت پروستات کمک کند.

 

• روغن زیتون: استفاده از روغن زیتون به عنوان یک منبع سالم چربی در رژیم غذایی می‌تواند به سلامت پروستات کمک کند.

 

• پرتقال و میوه‌های حاوی ویتامینC: مصرف میوه‌هایی مانند پرتقال، لیمو، نارنج، و توتونی حاوی ویتامین C که یک آنتی‌اکسیدان قوی است، می‌تواند به سلامت پروستات کمک کند.

 

نقش ورزش و فعالیت بدنی در سلامت پروستات

 

 

فعالیت بدنی و ورزش منظم می‌تواند به سلامت پروستات کمک زیادی کند به شرطی که با توجه به وضعیت فرد و توصیه‌های پزشکی انجام شود. برخی از راه‌هایی که ورزش و فعالیت بدنی به پروستات کمک می‌کند عبارتند از:

 

کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های پروستات: ورزش منظم می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های پروستات مانند بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) و سرطان پروستات را کاهش دهد.

 

بهبود عملکرد سیستم ادراری: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم ادراری و کاهش علائمی مانند تنگی مجرای ادرار و تکرر ادرار کمک کند.

 

کاهش التهاب: ورزش و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کاهش التهابات پروستات کمک کند و در نتیجه عوارض ناشی از آنها را کاهش دهد.

 

 بهبود عملکرد جنسی: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود عملکرد جنسی، افزایش نیروی جنسی، و بهبود عملکرد نعوظ و مشکلات مربوط به کاهش میل جنسی کمک کند.

 

کاهش استرس: ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند که از جمله عواملی است که می‌تواند به مشکلات پروستات مرتبط باشد.

 

کنترل وزن: ورزش منظم می‌تواند به کنترل وزن و جلوگیری از چاقی کمک کند، که این موارد نیز می‌تواند به سلامت پروستات کمک کند.

 

به طور کلی، فعالیت بدنی و ورزش منظم می‌تواند به بهبود عملکرد عمومی بدن و سلامتی پروستات کمک کند. اما قبل از شروع هرگونه برنامه ورزشی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه‌ای که برای شما مناسب است را مشخص کنید.

 

چکاپ ها و معاینات دوره ای مخصوص پروستات

 

معمولاً، معاینات دوره‌ای مخصوص پروستات برای مردان با سن بالای ۵۰ سال شروع می‌شود. اگر شما یا کسی که از او مراقبت می‌کنید، تاریخچه خانوادگی از سرطان پروستات یا علائم نگران‌کننده دارید، پزشک ممکن است توصیه کند که معاینات ابتدایی پروستات را در سنین کمتر از ۵۰ سال آغاز کنید گه شامل آزمایش خون، معاینات بالینی و فیزیکی، سونوگرافی از پروستات می تواند باشد.

 

روش های درمانی بیماری های پروستات

 

 

درمان مشکلات پروستات ممکن است بسته به نوع و شدت مشکل، متفاوت باشد. برخی از روش‌های درمانی شامل:

 

• داروها: استفاده از داروها می‌تواند برای کنترل علائم مانند التهاب پروستات (پروستاتیت)، تنگی مجرای ادرار و تکرر ادرار، و حتی برای کاهش اندازه پروستات در موارد بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) مفید باشد.

 

• تغییرات در رژیم غذایی: مصرف غذاهای سالم، مانند میوه‌ها، سبزیجات، مغذی‌های گیاهی، ماهی‌های چرب، و کاهش مصرف مواد غذایی با فیبر کم و چربی‌های اشباع شده، می‌تواند به بهبود علائم پروستات کمک کند.

 

• تمرینات فیزیکی: ورزش و تمرینات روزانه می‌تواند به بهبود عملکرد عمومی بدن، افزایش جریان خون، تقویت عضلات محیطی پروستات، و کاهش علائم بیماری مانند تنگی مجرای ادرار کمک کند.

 

• ماساژ پروستات: ماساژ پروستات ممکن است برای کاهش التهابات و بهبود عملکرد پروستات مفید باشد. این روش توسط یک متخصص انجام می‌شود.

 

• درمان‌های طب سنتی: برخی از روش‌های طب سنتی، مانند درمان‌های گیاهی و مکمل‌های غذایی، ممکن است به عنوان درمان مکمل به کنترل علائم بیماری های پروستات کمک کنند.

 

• عمل جراحی: در مواردی که علائم شدید باشد یا داروها و روش‌های دیگر نتوانسته باشند علائم را کنترل کنند، عمل جراحی ممکن است لازم باشد. انواع عمل‌ها شامل بیوپسی پروستات، جراحی پروستات، یا حتی استفاده از روش‌های جراحی برای حذف یا کاهش اندازه پروستات (به عنوان مثال پروستاتکتومی یا روش‌های جراحی با کمک لیزر) می‌شوند.

 

سوالات پر تکرار:

 

اگر پروستات بزرگ شود چه می شود؟

با بزرگ شدن پروستات به هر علتی مجرای ادراری تنگ می شود و می تواند مشکلاتی مانند تکرر ادرار، عفونت ادرار، کاهش میل جنسی و حتی ناباروری را ایجاد کند.

 

روش معاینه پروستات چگونه است؟

پزشک متخصص با استفاده از یک ژل روان کننده و از طریق مقعد به طوری که فرد به جلو خم شده است اقدام به معاینه ی پروستات می کند.

 

روش درمان پروستات بزرگ شده چیست؟

در مرحله ی اول به بیمار دارو های خوراکی و یا برخی تمرینات ویژه داده می شود. در صورتی که بزرگی پروستات بیش از حد باشد و دارو درمانی کارساز نباشد گزینه ی جراحی که می تواند به صورت باز و یا بسته باشد انتخاب می شود.

 

منبع